Odwyk narkotykowy podobnie jak alkoholowy rozpoczyna się od przygotowania do wejścia w program terapeutyczny.
Odwyk narkotykowy rozpoczyna się od postawienia diagnozy nozologicznej. Należy sprawdzić czy u pacjenta występuje Zespół Uzależnienia od Narkotyków, jak zaawansowana jest jego choroba, jakie szkody poczyniło zażywanie narkotyków w zdrowiu psychicznym, fizycznym oraz całym jego życiu. Jeżeli objawy odstawienia się pojawiają, to odwyk narkotykowy zaczyna się od detoksu.
Jeżeli jednak detoks narkotykowy nie jest potrzebny, to najpierw celu badamy w jaki sposób pacjent kontaktuje się z narkotykami, jakie objawy uzależnienia od narkotyków u niego występują (kryteria ICD-10), jaka jest historia jego choroby i leczenia, jakiego rodzaju konsekwencje zażywania narkotyków poniósł do tej pory.
Odwyk narkotykowy implikuje metody stosowane na tym etapie tj.: rozmowa, wywiad, ankiety i kwestionariusze. O rozpoznaniu informujemy pacjenta już w trakcie pierwszych rozmów. Ważne jest, aby na tym etapie pacjent usłyszał negatywne informacje o swoim stanie zdrowia od terapeuty, na tym etapie nie musi jeszcze sam w to uwierzyć. Nie zaczynamy diagnozy od pytań dotyczących ilości i sposobu zażywania, skuteczniejsze na tym etapie są pytania o objawy choroby (kryteria uzależnienia).
Na kolejnym etapie odwyk narkotykowy zakłada, że punktem wyjścia dla odwyku narkotykowego powinna być koncepcja uzależnienia, która tłumaczy istotę mechanizmów oraz określa, jakie zmiany powinny zajść u pacjenta w rezultacie terapii.
Na podstawie założeń teoretycznych dla odwyku narkotykowego ustala się konkretne metody oddziaływań terapeutycznych, a inne świadczenia zdrowotne np. konsultacje psychiatryczne i leki pełnią rolę wspomagającą. Najważniejszą formą odwyku narkotykowego jest psychoterapia zajmująca się mechanizmami uzależnienia.
Leczenie w ramach odwyku narkotykowego powinno mieć na uwadze powyższe cele, a program terapeutyczny powinien umożliwiać uzyskanie zmian w funkcjonowaniu pacjenta w celu:
- Rozpoczynaniu procesu zdrowienia.
- Uznaniu własnego uzależnienia i powstrzymywaniu się od zażywania narkotyków.
- Zwiększenia zdolności do utrzymywania abstynencji od narkotyków.
- Nauczenia się i korzystania w życiu z umiejętności intra- i interpersonalnych potrzebnych do zachowania trzeźwości.
- Nauczenie się zapobiegania nawrotom uzależnienia.
- Uczeniu się nowych umiejętności potrzebnych do trzeźwego życia.
- Rozwiązanie problemów osobistych.
Dwa ostatnie tematy z powyższych punktów odwyku narkotykowego mogą się znaleźć w fazie post terapeutycznej, czyli terapii uzupełniającej – pogłębionej.