Ośrodek odwykowy, aby mógł pomagać pacjentom pokonywać osobiste trudności i umożliwiać zachodzenie w psychice pozytywnych zmian musi swoje oddziaływania terapeutyczne opierać na rzetelnej diagnozie, która dotyczy nie tylko uzależnienia, ale także różnych innych obszarów problemowych.
Ośrodek odwykowy powinien przygotować pacjenta do wejścia w program terapeutyczny, ustalić jednostki chorobowe i sporządzić dokładny opis przypadku. Podstawowym kryterium jest zdolność pacjenta do uczestniczenia w terapii. Obowiązkiem terapeuty jest przyjrzenie się sytuacji życiowej pacjenta (często jest ona uniemożliwiająca życie w trzeźwości) i pomóc pacjentowi w realistycznym przyjrzeniu się problemom i zwiększeniu jego zdolności do poszukiwania skutecznych rozwiązań. W pierwszej fazie pobytu na odwyku prywatnie przeważnie dotyczy mechanizmów uzależnienia, zwiększania wiedzy o uzależnieniu i dokonywania autodiagnozy. Początkowo zadania dotyczą zdobywania wiadomości (czytanie, wypełnianie ankiet, zajęcia edukacyjne).
Następnie ośrodek odwykowy powinien przygotować pacjenta do Indywidualnego Planu Terapii oraz opracować całościową strategię pracy terapeutycznej z pacjentem przez badanie u niego poszczególnych obszarów problemowych oraz diagnozę psychologicznych mechanizmów uzależnienia.
Ośrodek odwykowy określa pacjentom wybór problemów do pierwszego IPT, a stosują je w intensywnej i pogłębionej fazie terapii. W miarę postępu psychoterapii powinno pojawiać się coraz więcej treści dotyczących sytuacji życiowej pacjenta i jego problemów osobistych. Kiedy celem terapii staje się zmiana zachowań i sposobu myślenia, aby przez rozbrajanie mechanizmów uzależnienia dojść do rozwiązania problemów osobistych, zadania w IPT powinny się do tego stosować. Pacjenci ćwiczą określone umiejętności, piszą o swoich problemach i trenują nowe sposoby ich rozwiązywania.
Oprócz powyższego ośrodek odwykowy powinien sprawdzać skuteczność Indywidualnego Planu Terapii przez ustalenie, co można uznać za potwierdzenie tej skuteczności terapii oraz sprawdzenie według tych wskaźników, jakie zmiany zachodzą w funkcjonowaniu psychospołecznym pacjenta.
Pacjent na terapii w ośrodku odwykowym ma zapewnione monitorowanie realizacji i modyfikacji IPT. Ważną rolę pełni grupa zadaniowa, która może zaliczyć dane zadanie lub nie. Terapeuta czuwa, aby krytyka była konstruktywna, a nie stałą się atakiem. W trakcie indywidualnych spotkań z terapeutą pacjent realizujący IPT omawia z nim trudności, zaliczenia bądź ich brak.
Ważne jest dokładne zbadanie funkcjonowania pacjenta, sprawdza się w jakiej sytuacji pacjent się znajduje poprzez opis tradycyjnych obszarów: stanu somatycznego; zdrowia psychicznego; historii leczenia; sytuacji materialnej i zawodowej; sytuacji rodzinnej; rodziny pierwotnej z uwzględnieniem alkoholizmu w tej rodzinie; życia seksualnego; funkcjonowania społecznego; zainteresowań; rozwoju duchowego.
Podczas pobytu w ośrodku odwykowym bada się też zasoby pacjenta, aby ustalić punkt oparcia w leczeniu i trzeźwieniu. W tej fazie, kiedy pacjent mówi o problemach wykraczających poza terapię odwykową, uznaje się ich ważność, ale komunikuje, że z tymi problemami będzie można się zająć dopiero po skończonej terapii odwykowej.
Po zakończeniu pobytu w ośrodku odwykowym pacjent w ramach indywidualnego wsparcia post terapeutycznego wymaga sprawdzania skuteczności IPT przez terapeutę oraz analizy swojego stanu po zrealizowaniu IPT. W miarę postępu terapii należy wracać co jakiś czas do diagnozowania. W diagnozie sprawdzającej należy skupić się głównie na jakoś wykonywania przez pacjenta zadań i na sposobie zbliżania się do rozwiązania problemów. Najważniejsze jest stałe monitorowanie efektów terapii i ewentualne modyfikowanie IPT. Po zakończeniu każdego etapu terapii można zrobić szerszą diagnozę problemową umożliwiającą ocenę dotychczasowych osiągnięć pacjenta.