Leczenie uzależnień

OŚRODKI LECZENIA UZALEŻNIEŃ

Ośrodki leczenia uzależnień możemy podzielić na dwa rodzaje. Pierwsze to tzw. ośrodki zamknięte prowadzące polegające na fizycznym pobycie pacjenta w ośrodku leczenia uzależnień przez okres 4 do 8 tygodni. Na rynku funkcjonują również ośrodki długoterminowe (Monar), w których stacjonarne leczenie odwykowe trwa 6 do 12 miesięcy. Drugi rodzaj ośrodków leczenia uzależnień to placówki ambulatoryjne prowadzące tzw. terapie dzienne. Leczenie odbywa się z reguły kilka razy w tygodniu po kilka godzin przez okres kilku do nawet 12 miesięcy. Przez okres leczenia pacjent nie mieszka w ośrodku, lecz we własnym domu, a na zajęcia do ośrodka leczenia uzależnień musi dojechać lub być dowiezionym.

Ośrodki leczenia uzależnień prowadzą interwencje motywujące osoby uzależnione do podjęcia terapii. W tym celu stosują 6 czynników mogących rozpocząć zmianę u osób pijących lub zażywających nałogowo:

1. Ośrodki leczenia uzależnień diagnozują stan zdrowia i udzielają informacji na temat zdrowia oraz szkód wynikających z picia, zażywania, grania itp.
2. Terapeuci uzależnień lub lekarze podkreślają osobistą odpowiedzialność
3. osoby uzależnionej za te szkody
4. Ośrodki leczenia uzależnień udzielają porad dotyczących sposobów wprowadzania zmian w życiu m.in. przez podjęcie terapii
5. Lekarze i terapeuci uzależnień dostarczają wiedzy na temat sposobów wychodzenia z nałogu
6. Personel ośrodków leczenia stosuje empatyczną komunikację z pacjentami
7. Ośrodki leczenia uzależnień podkreślają znaczenie indywidualnego traktowania pacjentów

Ośrodki leczenia uzależnień podkreślają, że odpowiedzialność i zdolność do wprowadzenia zmiany jest w pacjencie, a nie w zatrudnianych przez nich terapeutach czy lekarzach. Specjaliści od uzależnień mają tylko stworzyć pacjentom warunki zwiększające u nich motywację własną do zmiany, czyli abstynencji.

Ośrodki leczenia uzależnień uruchamiają wewnętrzne zasoby pacjentów, rozwijają u nich poczucie rozbieżności pomiędzy obecnym, a pożądanym stanem, unikają perswazyjnego dowodzenia własnych racji, podążają za oporem pacjentów i wspierają jego poczucie ich osobistej skuteczności.

Dzięki takiemu podejściu ośrodki leczenia uzależnień omijają opory u pacjentów i szybko docierają do tych zjawisk w ich życiu, które mogą budować trwałą motywację do terapii. Są nimi przejawy destrukcji związanej z alkoholem/ narkotykami oraz trudności z zaspokajaniem przez nich swoich potrzeb. Rozpoznawanie destrukcji powinno być skierowane na pokazanie pacjentom jak przebiega i rozwija się u nich proces choroby. Ważne jest, aby pacjenci najpierw zrozumieli chorobę i mechanizm jej działania, a dopiero później przygotowali się do powstrzymania jej.

Ważnym elementem strategii jaką stosują ośrodki leczenia uzależnień jest edukacja. Najważniejsze w niej jest, aby pacjenci uświadomili sobie i zaakceptowali fakt własnego uzależnienia wraz z jego konsekwencjami, co ma zdeterminować u nich konieczność stałego powstrzymywania się od picia alkoholu czy zażywania narkotyków. Szczególna w tym rola pracy nad paradoksem uznawania bezsilności i poddawania się specjalistom zatrudnianym przez ośrodki leczenia uzależnień oferującym pomoc w wyjściu z uzależnienia.

Ośrodki leczenia uzależnień zdają sobie również sprawę z tego, że w początkowym okresie pobytu pacjenci uzależnieni często zmagają się z problemem izolacji i samotności, dlatego szczególnego znaczenia nabywa sprawa budowania więzi pacjentów z terapeutami.

PRYWATNY OŚRODEK LECZENIA UZALEŻNIEŃ

Nasz prywatny ośrodek leczenia uzależnień w pracy z pacjentami stosuje najskuteczniejsze rodzaje ustrukturalizowanych elementów psychoterapii uzależnienia, tj.:

• Mikroedukację na temat uzależnień
• Zorganizowaną autoanalizę pacjentów pod kątem objawów głodu alkoholowego, narkotykowego
• Inicjowanie modelowania zachowań związanych z piciem czy zażywaniem (zmiany tych zachowań)
• Ćwiczenie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach przez treningi radzenia sobie z emocjami, stresem, asertywności czy konstruktywnych zachowań

Indywidualne plany terapii opracowywane z terapeutami podczas sesji indywidualnych

Nasz prywatny ośrodek leczenia uzależnień stosuje mikroedukację w terapii uzależnienia. Jest to zorganizowany system oddziaływań edukacyjnych dostarczający wiedzy o sprawach ważnych dla procesu terapii. Jest to działanie poznawcze charakteryzowane przez:

1. Intensywność (dążenie do uzyskania znaczącego wpływu)
2. Ustrukturalizowanie (zaplanowane struktury sytuacji mikroedukacyjnych)
3. Instrumentalność (oddziaływania poznawcze jako narzędzie do zmian psychicznych)

Podstawowe zadania mikroedukacji stosowanej w naszym prywatnym ośrodku leczenia uzależnień to:

• Dostarczenie pacjentowi informacji i kategorii poznawczych potrzebnych do lepszego rozumienia własnych problemów wynikających z uzależnienia, przebiegu terapii i zasad udziału w niej
• Tworzenie warunków do praktycznego zastosowania uzyskanych informacji w celu lepszego rozumienia siebie i zaplanowania zmian
• Inicjowaniu pogłębionej pracy psychoterapeutycznej nad mechanizmami uzależnienia i innym problemami osobistymi

Nasz prywatny ośrodek leczenia uzależnień oprócz terapii grupowej stosuje również indywidualne plany terapii (IPT), oto ich zalety:

• wspomaga terapię grupową, daje też miejsce na pracę nad indywidualnymi problemami
• pozwala zindywidualizować podejście, dzięki temu zwiększyć skuteczność terapii
• intensyfikuje oddziaływania terapeutyczne, zwiększając czas pracy pacjenta nad sobą
• jest to plan będący uzupełnieniem całościowej długofalowej strategii psychoterapii

PRYWATNE OŚRODKI LECZENIA UZALEŻNIEŃ

Prywatne ośrodki leczenia uzależnień stosujące tą metodę zakładają, że korzystne dla efektywności terapii jest stworzenie pacjentowi okazji do samodzielnej pracy nad niektórymi jego trudnościami. Rolą terapeuty jest dokładne rozpoznanie tych trudności i dostarczenie pacjentowi jasnych, konkretnych wskazówek prowadzących do ich rozwiązania. Terapeuta konstruuje IPT w następujący sposób:

• Rozpoznaje kłopoty pacjenta i wspólnie z nim ustala problemy wynikające z uzależnienia do IPT.
• Określa, co będzie rozwiązaniem tych problemów, czyli wyznacza cele do pracy nad nimi.
• Do celów dopasowuje konkretne działania, które pozwolą je osiągnąć, następnie proponuje pacjentowi zadania terapeutyczne do wykonania. Ustala kolejność i terminy realizacji tych zadań.

Prywatne ośrodki leczenia uzależnień czy to w ramach terapii podstawowej, czy pogłębionej nadzorują realizowane przez pacjenta zadania w ramach IPT. Terapeuta prowadzący tylko monitoruje realizację tych zadań i poszerza plan o kolejne zadania do zrealizowania. Najważniejszym celem IPT jest nauczenie pacjentów nowego, odpowiedzialnego sposobu podchodzenia do trudności. Ważny cel polega na umożliwieniu pacjentowi wzięcia odpowiedzialności za własne leczenie. Kolejnym celem jest stworzenie pacjentom okazji do pracy nad ich indywidualnymi problemami.

Prywatne ośrodki leczenia uzależnień dzięki IPT różnicują zadania terapeutyczne dla każdego pacjenta indywidualnie, a następuje to w następujących obszarach:

• sytuacja życiowa pacjenta w kontekście uzależnienia,
• specyfika uczestniczenia w terapii uzależnień,
• specyfika funkcjonowania mechanizmów uzależnienia,
• cechy osobowości pacjenta,
• poziom inteligencji pacjenta,
• umiejętności intrapsychiczne,
• umiejętności interpersonalne,
• problemy osobiste pacjenta,
• zdrowie somatyczne pacjenta.

Osoby uzależnione podejmujące leczenie powinny mieć wsparcie w swoim otoczeniu, dlatego ważne jest, aby prywatne ośrodki leczenia uzależnień prowadziły programy edukacyjne dla rodzin osób uzależnionych. Z reguły prywatne ośrodki leczenia uzależnień oprócz terapii oferują swoim pacjentom wsparcie post-terapeutyczne prowadząc zajęcia z rodzinami pacjentów instruując ich, jak mają postępować z uzależnionym po terapii.

Uzależniony po terapii potrzebuje wsparcia, dlatego ważna jest tu rola osoby dla niego znaczącej w procesie jego zdrowienia. Oto założenia:

• Osobą znacząca, z którą kontakt znacznie ułatwia leczenie, najczęściej jest partner lub ktoś inny z rodziny, przyjaciel lub przełożony, nie mogą to być jednak niepełnoletnie dzieci.
• W czasie spotkania z osobą znaczącą udzielane są jej informacje na temat uzależnienia od alkoholu czy narkotyków jako choroby, w której często zdarzają się nawroty, metod i warunków leczenia oraz sposobów pomagania uzależnionym.
• Ustala się też, co może ułatwić trzeźwienie, co może je utrudniać oraz jaką rolę może odegrać w procesie zdrowienia osoba znacząca.
• Należy też dokładnie omówić i uwzględnić potrzeby, obawy i oczekiwania tej osoby.
• Spotkania z osobą znaczącą powinny się odbywać w obecności uzależnionego.

LECZENIE UZALEZNIEŃ

Ponieważ uzależnienie to choroba, za która może odpowiadać kilka czynników np. neurobiologiczne, psychologiczne i/lub środowiskowe, to leczenie uzależnień, aby było skuteczne powinno uwzględniać wszystkie z nich. Tak więc leczenie uzależnień jest bardzo skomplikowanym procesem, ponieważ oprócz powyższych elementów psychologicznych terapii powinno obejmować również te neurobiologiczne, gdyż alkohol, narkotyki czy leki działają negatywnie także na te układy organizmu.

Skuteczne leczenie uzależnień obejmuje również neurochemię, poniżej opiszemy skutki wpływu substancji na organizm oraz leczenie.

Alkohol/ narkotyk bardzo negatywnie wpływa na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, zatem leczenie uzależnień musi obejmować również lekarstwa wspomagające ten układ.

Absorpcja alkoholu dokonuje się w żołądku i jelicie cienkim, tak więc konieczna jest również diagnostyka zdrowotna w tym względzie.

Alkohol/ narkotyk rozpuszcza się w błonach lipidowych i obniża skuteczność wytwarzania impulsów nerwowych, powodując zmniejszenie amplitudy potencjału czynnościowego uwalniania neuroprzekaźników oraz transmisji synaptycznej. Leczenie uzależnień musi zawierać neuroprzekaźniki, aby zregenerować neurotransmisję.

Stężenie alkoholu czy narkotyków w mózgu jest podobne do stężenia we krwi, zatem mózg również jest uszkadzany. Tak więc regeneracja mózgu w leczeniu uzależnień jest konieczna w celu zwiększenia potencjału poznawczego i zdolności uczenia się nowych rzeczy przez pacjentów, a następuje to przez suplementację witamin z grupy B.

Wątroba rozkłada alkohol poprzez dehydrogenazę w acetaldehyd, który jest rozkładany na dwutlenek węgla i wodę. Zatem aby w ramach podjętego leczenia uzależnień zdiagnozować i leczyć też inne choroby np. wątroby wykonuje się badania ASPAT, ALAT i w razie stwierdzenia przekroczenia norm wprowadza specjalne leki regenerujące ten organ.

Alkohol i narkotyki należą do grupy tzw. „cytotoksyn”, czyli substancji mających destrukcyjny wpływ na wszystkie żywe organizmy. Tak więc leczenie uzależnień uzupełniamy o wykonanie pełnej morfologii, która pozwala skutecznie zdiagnozować nieprawidłowości w organizmach pacjentów i wprowadzić leczenie.

Alkohol, benzodiazepiny i opioidy wzmacniają hamujące neuroprzekaźniki, a osłabiają pobudzające, stąd efekt spowolnienia reakcji i senność. Często powtarzane takie stany wyhamowania mogą spowodować z kolei wzrost liczby receptorów dla pobudzających neuroprzekaźników. W efekcie zwiększa się tolerancję, czyli osłabia działanie uspokajające, co powoduje konieczność przyjmowania co raz większych dawek, aby odczuć pożądany efekt. Skutek tego efektu habituacji jest taki, że w sytuacji przerwy w piciu czy w zażywaniu pojawia się głód alkoholowy czy narkotykowy oraz towarzysząca mu nadmierna pobudliwość, która jest niebezpieczna dla zdrowia. W ramach leczenia uzależnień podajemy specjalne leki na głód alkoholowy czy narkotykowy, aby przywrócić układy do równowagi.

Działanie alkoholu polega na hamowaniu czynności ruchowo-lokomocyjnych oraz redukowaniu lęku, która odbywa się poprzez aktywizację działania GABA. Odstawienie alkoholu powoduje wzrost poziomu lęku co może prowadzić do pragnienia napicia się alkoholu w celu uspokojenia. W ramach leczenia uzależnień podajemy pacjentom doraźnie również leki uspokajające.

Przewlekłe zażywanie alkoholu powoduje wzrost aktywności i wrażliwości przekaźnictwa glutaminy, która jest głównym pobudzającym neuroprzekaźnikiem. W reakcji na odstawienie alkoholu organizm może doznać napadów drgawkowych i padaczkowych, dlatego leczenie uzależnień w naszym wykonaniu zawiera również leki przeciwpadaczkowe.

Podczas zażywania narkotyków stymulujących np. kokainy, amfetaminy itp. poziom dopaminy mocno wzrasta. Po odstawieniu narkotyków mogą pojawić się objawy dysfotyczne, a więc aby złagodzić ten stan podajemy również środki regulujące ten układ do równowagi.

Małe dawki alkoholu zwiększają uwalnianie neuromodulatora noradrenaliny, która wpływa na poprawę nastroju oraz wzrost poziomu czujności i pobudzenia. Niestety regularne picie zaburza ten układ, dlatego w leczeniu uzależnień podajemy pacjentom leki przeciwdepresyjne regulujące układ noradrenaliny.

Serotonina również jest neuromodulatorem, a jej poziom przy spożywaniu alkoholu się zaburza, ponieważ alkohol w dużej dawce jest depresantem. Leczenie uzależnień dla niektórych pacjentów często obejmuje również przyjmowanie antydepresantów w postaci inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, aby przywrócić jej poziom do równowagi.

KLINIKA LECZENIA UZALEŻNIEŃ

Klinika leczenia uzależnień, aby była skuteczna, musi pracować wg nowoczesnych metod tworząc warunki pełne empatii względem pacjentów, czyli istotne dla relacji terapeutycznej. „Ojciec” terapii zorientowanej na pacjenta określił 7 postulatów, które stosujemy:

1. Autentyczne uczestnictwo terapeutów w procesie leczenia pacjentów
2. Empatia, szacunek, ciepło, zainteresowanie wobec pacjenta
3. Pomimo dużego zaangażowania utrzymanie własnej odrębności od problemów pacjenta
4. Rzeczywiste przyzwolenie na odrębność pod kątem celów terapeutycznych pacjenta
5. Akceptacja pacjenta pod względem jego poglądów i wyborów
6. Uczestnictwo w kontaktach w sposób niezagrażający dla pacjenta
7. Spostrzeganie pacjenta jako kogoś kto się zmienia i rozwija

Dobra klinika leczenia uzależnień zatrudnia specjalistów, którzy potrafią powyższe wymagania zastosować w swojej pracy z pacjentami. Dobre efekty prócz powyższych uzyskuje się przez stosowanie innych zamierzonych i ukierunkowanych działań przez terapeutów względem pacjentów, są to:

• Kształtowanie struktury pracy terapeutycznej
• Umiejętność uzyskania od pacjenta konkretnych informacji przez terapeutę
• Dawanie informacji zwrotnych pacjentowi
• Dawanie wsparcia pacjentowi
• Umiejętność skupienia uwagi pacjenta
• Zamiar dawania klaryfikacji
• Wzbudzanie nadziei na poprawę stanu
• Rozpoznanie dysfunkcjonalnych przekonań
• Rozpoznawania dysfunkcjonalnych zachowań
• Rozwijanie samokontroli u pacjentów
• Nauczenie pacjentów rozpoznawania i intensyfikacji uczuć
• Pogłębianie zdolności rozumienia siebie przez pacjenta
• Promowanie i umacnianie poczynionych zmian
• Przezwyciężanie oporu pacjenta
• Zamiar tworzenia wyzwań
• Rozwijanie relacji terapeutycznej

Oprócz terapeutów uzależnień i psychologów potrafiących wykorzystać w pracy z pacjentem powyższe elementy, klinika leczenia uzależnień zatrudnia lekarzy psychiatrów, którzy potrafią zdiagnozować i leczyć zaburzenia neuroprzekaźnikowe u pacjentów:

1. Pierwszy obejmuje dopaminę, peptydy opioidowe i GABA, odpowiadające za tworzenie pozytywnych i negatywnych emocjonalnie wzmocnień efektów picia/zażywania i wzrost tolerancji.
2. Drugi, obejmujący serotoninę, glutaminian i noradrenalinę, zmieniające procesy poznawcze i upośledzające uczenie się w terapii.

Zaburzenia tych neuroprzekaźników wywołują też u pacjentów głód alkoholowy/ narkotykowy, który można łagodzić specjalnymi lekami.