Prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu oprócz pracy na mechanizmach uzależnienia kładą nacisk na zmianę tożsamości alkoholowej swoich pacjentów. Praca skupia się na zmianie wyobrażenia pacjenta na swój temat, tego kim jest, jaki ma obraz siebie, co o sobie myśli, nad jego sądami i przekonaniami dotyczącymi bycia alkoholikiem. Proces zmiany tożsamości alkoholowej polega na przejściu następujących faz:
- Negacja (Nie jestem alkoholikiem)
- Wahanie (Obawiam się, że może jestem alkoholikiem)
- Rozważanie (Chyba jestem alkoholikiem. Jestem podobny do innych alkoholików)
- Potwierdzanie (Jestem alkoholikiem i muszę z tym żyć)
- Afirmacja (Jestem dumny z tego, że jestem alkoholikiem i nie piję)
- Rozstawanie (Mam za sobą ważny okres życia, zapanowałem nad śmiertelną chorobą, muszę jednak o tym pamiętać)
Aby pomóc pacjentom w przepracowaniu powyższych faz prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu mają specjalną strategię terapeutycznej. Polega ona na tym, aby nie wymagać zbyt szybko od osoby uzależnionej porzucenia negacji i zaprzeczania problemów związanych z piciem czy faktu własnego uzależnienia. Rozważanie pojawia się już podczas uczestnictwa w terapii grupowej wraz z porównywaniem się pacjenta z innymi uczestnikami grupy. W terapii w grupach otwartych skuteczna bywa praca z pacjentami o różnych poziomach samoświadomości, a proces zmiany tożsamości alkoholowej musi prowadzić do zmiany definicji alkoholika.
Prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu jako cel pracy terapeutycznej stawiają dojście pacjenta do 4 etapu zmiany tożsamości, czyli potwierdzenia przez pacjenta – Tak, jestem alkoholikiem i muszę z tym żyć. Ostatnie dwa występują u części uzależnionych, jednak są one sprawą indywidualnych rozstrzygnięć danego pacjenta już po ukończeniu terapii. Pobocznym, ale istotnym aspektem pracy terapeutów jest też budowanie u alkoholika poczucia sprawstwa, aby wziął na siebie odpowiedzialność za wprowadzanie konstruktywnych zmian w życiu.
Główną barierą w pracy terapeutycznej pacjentów nad zmianą ich tożsamości jest ich percepcja i zapamiętywanie faktów związanych z uzależnieniem, które ma charakter wybiórczy. W myśleniu na tematy związane z alkoholem/ narkotykami dominującą rolę odgrywa całościowy i zwarty system przekonań określający subiektywną wizję życia i świata, która jest znacznie odizolowana od rzeczywistości i podporządkowana pragnieniu picia/ brania. Tworzy się „nałogowa logika” – zbiór prostych i dysfunkcjonalnych przekonań oraz reguł sterujących myślami osoby uzależnionej. Są to myśli dotyczące przyczyn zdarzeń i unikania odpowiedzialności, manipulowanie czasem, negacji faktów, magicznej zmiany realiów. Powoduje to znaczne ograniczenie zdolności do rozpoznawania własnych emocji w zakresie ich doświadczanej treści oraz wskaźników fizjologicznych i behawioralnych (aleksytymia). Prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu jednak radzą sobie z tym konfrontując pacjentów z wypartymi przez nich faktami w ramach pracy nad mechanizmem iluzji i zaprzeczeń. Mechanizm ten odgrywa istotna rolę w tworzeniu i podtrzymywaniu złudzeń o własnym uzależnieniu. Duża tu rola fantazji i wyobrażeń dotyczących mocy i kontroli nad życiem i piciem alkoholika, która ogranicza zdolność do racjonalnego kierowania postępowaniem.
Oprócz powyższych aspektów prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu skutecznie rozpracowują u pacjentów mechanizm rozpraszania i rozdwajania „Ja”. Mechanizm ten uszkadza zdolność do kierowania postępowaniem i podejmowania decyzji przez osobę uzależnioną. Dotyczy on utrzymywania poczucia tożsamości i indywidualności, poczucia kompetencji i wpływu na własne postępowanie, poczucia wartości osobistej i sensu życia oraz poczucia moralności. Mechanizm ten tworzy biegunowe wersje „Ja”. Osoba pod wpływem alkoholu czy substancji psychoaktywnych tworzy złudzenia o własnych zaletach, osiągnięciach i możliwościach oraz negatywne sądy o własnych klęskach, grzechach i stratach. Aktywność psychiczna zaczyna odbywać się głównie na „peryferiach” „Ja”, a w jego centrum zaczyna brakować trwałych i spójnych treści wokół których mogłaby się dokonywać koordynacja funkcjonowania całego „Ja”. Przyczynia się to do dezorientacji tożsamościowej i pozbawia osobę wewnętrznego oparcia w konstruktywnych aspektach obrazu własnej osoby. W wyniku tego osoba uzależniona traci poczucie wpływu na bieg własnego życia, tym bardziej chcąc sprawować kontrolę nad stanem swojego życia emocjonalnego poprzez picie/ branie. Oprócz tego mechanizm ten odgrywa istotną rolę w moralnej regulacji zachowań. Gdy rozprasza się „Ja”, rozpraszają się również granice postępowania zgodne z moralnymi standardami. Różnorodne formy uszkodzenia systemu „Ja” potęgują koncentrację osoby uzależnionej na jej wewnętrznym świecie, w którym dominuje chaos i bolesne rozdarcie, a jednocześnie odizolowują od zewnętrznego świata i przynoszą poczucie osamotnienia oraz utratę nadziei na pomoc z zewnątrz. Rozpraszanie, rozdwajanie i wydrążenie „Ja” pod wpływem pragnień i oczekiwań alkoholowych/ narkotykowych pozbawia mocy wykonawczej postanowienia o zaprzestaniu picia/ zażywania. Jest również źródłem wielu problemów osobistych i poważną przeszkodą w prowadzeniu racjonalnego i konstruktywnego stylu życia. Jedne prywatne ośrodki leczenia alkoholizmu pracują nad tym mechanizmem u swoich pacjentów już w trakcie pobytu na podstawowym programie, natomiast inne w na pogłębionym.